Огненные деревни

Погост

Каратели ворвались в деревню 22 августа 1941 года. Они сожгли 163 жилища. Убили более 50 человек, включая младенцев, 14 жителей расстреляли и уничтожили в деревянном доме, где раньше размещался колхозный детсад. Чудом оставшейся в живых Устинье Ильене тогда было 5 лет. Фашист расстрелял мать, отца, младшего братика, грудную сестричку и бабушку 84 лет. Затем убийца протянул девочке конфету, которую она оттолкнула.

Односельчане как могли мстили извергам. Комиссар Пантелей Тарасюк личным примером звал в бой партизан отряда «За Родину!». Максим Панченя воевал на фронте, мстя за убитых в деревне отца, брата и племянника, удостоен двух орденов Красной Звезды. Всего на фронтах и в партизанах погибли около 70 жителей Погоста, мирных — более 80-ти.

В 2016 году в Погосте на месте казни установили памятник жителям, погибшим в период Великой Отечественной войны. Монумент воздвигнут национально-культурной автономией «Белорусы Москвы» в рамках акции «Пока мы живы, будем помнить. Пока мы помним, будем жить», посвящённой 75-летию трагических событий уничтожения деревни в ходе карательной операции фашистских захватчиков «Припятские болота».

Поўчын
Трагічны лёс Хатыні Поўчын раздзяліў на досвітку 24 красавіка 1944 года. Карнікі на вуліцах  з’явіліся нечакана. Гітлераўцы з перакладчыкам хадзілі па хатах і загадвалі збірацца на сход. Вось якія ўспаміны занатавала памяць Пелагеі Курбан, адной з чатырох выжыўшых у той калацечы:ОЎЧЫН

— Мне  было 23 гады. Не хацелася прысутнічаць на тым сходзе, тым больш, што на руках была шасцімесячная дачушка Нінка. Але маці сказала ісці, бо невядома, чаго чакаць ад гэтых злыдняў. Спавіла я дзіця, і мы ўсе разам, маці, бабуля, два меншыя браты, накіраваліся да месца збору. На вуліцы шматлюдна, паўсюдна чуецца енк і гоман. У цэнтры вёскі стаяла вялікая хата Сцяпана Бруя. Немцы сталі туды заганяць сялян.  Хто знаходзіўся бліжэй да вокнаў, бачылі, як гітлераўцы адступілі ад будынка, як спрачаліся два афіцэры. Адзін нешта паказваў на хату. Відаць, настаяў на сваім. Пачуліся каманды — зазвінелі разбітыя шыбы і ў натоўп праз вокны паляцелі гранаты. Грукат, полымя, крыкі, кроў. Яна заліла столю і сцены. Многія, каб выратавацца, кінуліся да дзвярэй, але там іх сустрэў свінцовы град куль. А потым хату падпалілі. Мне з дачкой пашчасціла вырвацца з таго пекла і выратаваць суседскую дзяўчынку Надзейку Чыкіду. У той страшны дзень у Поўчыне загінулі 123 чалавекі. 9 мая 1978 года ахвярам фашысцкай расправы ўрачыста адкрылі помнік.

Дяковичи

В конце февраля 1943 года, после успешных действий партизанских отрядов Василия Коржа и смелого рейда Сидора Ковпака, на коммуникациях фашистских оккупантов началась крупномасштабная карательная акция захватчиков. Нелюди боролись не столько с народными мстителями, сколько с беззащитными мирными жителями. Мучили слабых и издевались над невиновными.

Во время блокировки партизанских зон немцы ворвались в деревню Дяковичи и объявили всему населению, чтобы оно подготовилось для переезда на Украину, обещая, что люди там получат хорошие земельные участки. Пятница 6 марта стала для деревни чёрным днём.

Когда люди собрались, немецко-фашистские изверги и их сообщники отобрали у них имущество, а 651-го человека согнали в один большой, заранее подготовленный сарай, где все были заживо сожжены.

Тех, кто пытался убежать, расстреливали из пулемётов, добивали штыками, детей бросали в огонь. Фашисты неоднократно прочёсывали деревню и окрестности в поисках спрятавшихся, сжигая на своём пути дома, расстреливая убегавших в лес женщин, стариков, детей. В 1975 году на месте трагедии был установлен мемориал Скорбящая мать.

Надубава

Не чуваць тут людскіх галасоў, не глядзяць хаты вачамі-вокнамі на белы свет, не абуджаюць наваколле спрадвечныя гукі жыцця. Толькі вецер ціха шуміць у верхавінах бяроз ля сціплага помніка. Надубава з тых населеных пунктаў, што напаткала трагічная гісторыя, ад якога застаўся горкі попел. Як і многія іншыя, гэта сяло знікла з карты Беларусі, так і не аднавіўшыся пасля фашысцкіх здзекаў.

Невялічкае паселішча ў некалькіх кіламетрах на паўднёвым захадзе ад райцэнтра налічвала ўсяго 29 двароў, дзе пераважна засталіся жанчыны з дзецьмі ды старыя. Мужчын паклікала вайна. Гора прыйшло сюды ў маі 1944 года. Карнікі са свастыкай спалілі ўсе пабудовы. На шчасце, мясцовыя жыхары паспелі схавацца ў лесе…

Памяць пра паселішча ўвекавечана ў 2004 годзе. Да 60-ай гадавіны вызвалення Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў па ініцыятыве раённага камітэта БРСМ на гэтым месцы ўстанавілі невялікі мемарыял. Над чорным абеліскам, паміж двума слупамі, сімвалізуючымі коміны, выява крыжа. Грошы на рэалізацыю праекта саюзная моладзь зарабляла на суботніках. Шэфства над гэтым помнікам не перарываецца. Ён стаў знакавым ў патрыятычным выхаванні падрастаючага пакалення.

Страницу подготовили корреспонденты «НП»